Ivan Wolffers, bekend emeritus hoogleraar Gezondheidszorg, beveelt in een opiniestuk op www.joop.nl een wetenschappelijk artikel aan dat onlangs is verschenen in Annals of Internal Medecine. Conclusie van dit artikel: er is geen verband tussen screening op borstkanker en een vermindering van het aantal nieuwe gevallen van gevorderde borstkanker.

Wolffers spreekt bovendien hardop het vermoeden uit dat de meeste deskundigen hierover angstig zwijgen, omdat er zoveel geld omgaat in de behandeling van kanker. Én omdat mensen graag de illusie hebben dat regelmatige screenings hun risico’s verkleinen.

 

Screening
In Nederland worden vrouwen al sinds 1988 systematisch gescreend op borstkanker. In de afgelopen jaren liep het aantal vrouwen met borstkanker geleidelijk aan op, maar daalde het aantal vrouwen dat erdoor overlijdt ook geleidelijk. In het algemeen trokken deskundigen daaruit bijna automatisch de conclusie dat dit te danken is aan de vroegtijdige opsporing van borstkanker. Maar dat is volgens Wolffers dus de vraag. En áls het al zo is, luidt de tweede vraag hoe hoog de prijs dan is die vrouwen daarvoor betalen.

 

Tientallen vrouwen voor niets behandeld
Uit wetenschappelijke analyses is namelijk bijvoorbeeld gebleken dat voor elke vrouw bij wie de borstkanker op tijd gevonden wordt, er 10 voor niets behandeld worden (dus borst verwijderen, bestralen, chemotherapie, enz.), en er 500 te maken krijgen met vals alarm. Van deze laatste 500 vrouwen ondergaat de helft een biopsie.

Critici stellen op basis van deze cijfers de vraag of het gerechtvaardigd is om voor het redden van die ene vrouw, de levens van 10 vrouwen zo grondig te verstoren dat ze bij elkaar vele jaren aan kwaliteit van leven moeten inleveren.

 

Deens onderzoek
De Deense onderzoeker dr. Karsten Jorgensen zegt dat screening via mammografie niet zo effectief is als we jaren geleden hoopten, terwijl we er wel zeker van zijn dat deze screening ernstige nadelen heeft, zoals overdiagnose en overbehandeling van aandoeningen in de borst die anders nooit problemen zouden hebben opgeleverd, onnodig terug moeten komen in het ziekenhuis met langdurige psychologische gevolgen en onnodige biopsieën.

Hij zegt dit naar aanleiding van wetenschappelijk onderzoek, waarin hij onder andere aantoonde dat in een gebied waar vrouwen op borstkanker worden gescreend, het aantal vrouwen dat hieraan overleed met 1 procent per jaar daalde. Echter, in een soortgelijk gebied waar niet werd gescreend, daalde het aantal met het dubbele: 2 procent per jaar. Bovendien kwamen de onderzoekers tot de conclusie dat één op de drie gevallen van borstkanker die via mammografie werd gevonden, nooit een probleem zou geven en waarschijnlijk weer vanzelf zou slinken – dus zonder behandeling. Die vrouwen gingen echter wel de machine in: borst weghalen, bestraling, chemotherapie, angst, ongerustheid, hun leven ingrijpend veranderd.

Jorgensen verklaart de afname van het aantal sterfgevallen door borstkanker niet door de vroege herkenning door screening, maar door de verbeterde behandeling.

 

Reacties
Er kwamen veel reacties op Jorgensens onderzoek: de nogal verrassende uitkomsten zouden aan het Deense screeningsmodel liggen en de resultaten zouden in andere landen veel beter zijn. Of: de onderzoekers hadden de vrouwen veel langer dan ‘slechts’ 10 jaar moeten volgen. Maar ook: eenzijdige informatieverschaffing, ondermijning van het vertrouwen van vrouwen in mammografie en een discutabele dubbele agenda op de redactie van het medische tijdschrift dat het onderzoek publiceerde.

 

Statistisch marginaal
De redactie besloot vervolgens professor Klim McPherson, epidemioloog aan de Oxford Universiteit, te vragen om de wetenschappelijke stand van zaken rond screening op borstkanker nog eens te beoordelen. In 2010 schreef McPherson dat screeningsprogramma’s voor borstkanker de kans eraan te overlijden bij vrouwen onder de 60 jaar met 14 procent verminderen – en dat is van marginale statistische betekenis. Als gekeken wordt naar vrouwen onder de 70, dan is er een 32 procent kleinere kans te overlijden aan borstkanker, maar ook dat is maar een klein voordeel, omdat het risico van vrouwen boven de 60 jaar om in de nog komende 15 jaar te overlijden aan borstkanker slechts 1,2 procent is.

 

Weinig individueel voordeel
Kortom: het individuele voordeel van het ondergaan van een mammografie is klein en daar staan de al eerder genoemde nadelen tegenover. Vrouwen beseffen dat vaak niet, omdat de voorstanders van deze manier van borstkankerpreventie zo weinig aandacht schenken aan die nadelen en vooral de voordelen benadrukken.

Vandaar dat McPherson voorstelt om de hele situatie nog eens opnieuw te laten beoordelen door een groep werkelijk onafhankelijke deskundigen.

 

Overbehandeling
In de loop van de afgelopen tijd is het probleem overbehandeling sowieso hoger op de agenda gekomen, niet alleen bij borstkankerscreening. Het artikel in Annals of Internal Medicine biedt volgens Ivan Wolffers dus opnieuw een mogelijkheid om ons nog eens goed af te vragen of we goed bezig zijn!

Voor meer informatie, klik hier.